Βασιλικός Τάφος ΙΙ στη Βεργίνα. Κάποια από τα κτερίσματα του προθαλάμου που είχαν αποτεθεί μπροστά στη μαρμάρινη πόρτα μεταξύ του προθαλάμου και του θαλάμου. Διακρίνονται οι άνισες επίχρυσες κνημίδες. Φωτ.: Πανεπιστημιακή ανασκαφή Βεργίνας και ΕΦΑ Ημαθίας.
Αιγές και Αμφίπολη «μονοπώλησαν» το ενδιαφέρον σε διεθνές συμπόσιοΣτο 8ο Διεθνές συμπόσιο για την αρχαία Μακεδονία
Οι Αιγές, τα ευρήματά τους 40 χρόνια μετά την ανακάλυψη των βασιλικών τάφων, οι θρόνοι της Βεργίνας, το ιστορικό της ανασκαφής του τύμβου Καστά στην Αμφίπολη, η μελέτη από τους ειδικούς των ήδη αποκαλυφθέντων εντυπωσιακών ευρημάτων, οι χρονολογήσεις τους και οι επιχορηγήσεις μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων των συνεχιζόμενων ανασκαφών και της ανάδειξής τους, απασχόλησαν τις εργασίες του 8ου Διεθνούς συμποσίου για την αρχαία Μακεδονία.
Τι έγινε στις Αιγές μετά τη δολοφονία του Φιλίππου; Πώς πορεύτηκε η βασιλική Μητρόπολη των Μακεδόνων στα δύσκολα χρόνια της ανελέητης πάλης για την εξουσία, που ακολούθησαν τον θάνατο του Μεγαλέξανδρου; Ποιες συνέπειες είχε η λεηλασία της από τους Γαλάτες και η κατάληψή της από τους Ρωμαίους; Πώς χάθηκε, τελικά, από προσώπου γης το λίκνο των Τημενιδών;
Το γοητευτικό «παραμύθι» για την πορεία ανά τους προχριστιανικούς αιώνες, της βασιλικής μητρόπολης των Μακεδόνων, «αφηγήθηκε», στη διάρκεια της εισήγησής της στο συνέδριο με θέμα «Οι Αιγές στα ελληνιστικά χρόνια. Τα νέα δεδομένα» η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας, Αγγελική Κοτταρίδη.
Στην εισήγησή της, η κα Κοτταρίδη αποδίδει –υποθετικά– τους νέους τάφους που εντοπίστηκαν στη διάρκεια των τελευταίων ετών στις Αιγές, ακόμα και στον Κάσσανδρο, στον Φίλιππο Δ’, γιο του Μ. Αλεξάνδρου (εγγονό του Φιλίππου Β’), κι έναν ακόμη, διακοσμημένο με αστέρια-θυρεούς στο θρόνο, στη Θεσσαλονίκη (Μακεδόνισσα πριγκίπισσα, κόρη του βασιλιά Φιλίππου Β’, ετεροθαλή αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και σύζυγο του Κάσσανδρου).
Τα ευρήματα στα οποία αναφέρθηκε η κα Κοτταρίδη, συγκαταλέγονται ανάμεσα σε αυτά από 1.300 τάφους που έχουν έρθει στο φως κατά τις αρχαιολογικές ανασκαφές στις Αιγές, από το 1990 έως σήμερα. Φέτος, 40 χρόνια από την ανακάλυψη των βασιλικών τάφων, 20 χρόνια από την έκθεση των θησαυρών τους και δέκα χρόνια από τη στιγμή που άρχισαν οι εργασίες στο Ανάκτορο των Αιγών, οι αρχαιολογικές εργασίες συνεχίζονται, ώστε χάρη και στη νέα χρηματοδότηση που εξασφαλίστηκε από το ΕΣΠΑ, ύψους 10 εκατ. ευρώ, να επιτευχθεί έως το 2020 η ολοκλήρωση της μεγάλης έκθεσης, με τίτλο «Αιγών μνήμη» στο νέο Πολυκεντρικό Μουσείο των Αιγών.
Ο θρόνος του τάφου του λεγόμενου «τύμβου Μπέλλα», στην ανατολική πλευρά του αρχαίου νεκροταφείου της Βεργίνας. Είναι εύρημα του Μ. Ανδρόνικου και του ΑΠΘ το 1981. Είναι κατασκευασμένος από συναρμοσμένα μαρμάρινα μπλοκ. Η πλάτη δεν είναι πραγματική, αλλά ζωγραφισμένη στον πίσω τοίχο.
Οι θρόνοι των μακεδονικών τάφων
Συγκεντρωτική παρουσίαση των θρόνων που έφεραν στο φως οι ανασκαφές στη Μακεδονία επιχείρησε, με εισήγησή της στο συνέδριο, με τίτλο «Οι θρόνοι των μακεδονικών τάφων», η συνεργάτιδα της πανεπιστημιακής ανασκαφής της Βεργίνας και αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης, Δρ Βασιλική Γ. Σταματοπούλου.
Αναφερόμενη στους θρόνους που εντοπίστηκαν κατά καιρούς, στο πλαίσιο της Πανεπιστημιακής Ανασκαφής Βεργίνας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, η κα Σταματοπούλου (συνεργάτιδα του αν. καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, Παναγιώτη Φάκλαρη), υπογραμμίζει πως «η εύρεσή τους δεν ξαφνιάζει, καθώς οι θάλαμοι των μακεδονικών τάφων υλοποιούν σε ταφικό πλαίσιο έναν οικιακό ανδρώνα, ένα δωμάτιο κοινής οινοποσίας και διασκέδασης και ο τάφος νοείται ως ο χώρος του αιώνιου συμποσίου, που είναι η ύψιστη μεταθανάτια αμοιβή για τους αγαθούς.
Το χαρακτηριστικότερο έπιπλο του ανδρώνα είναι η κλίνη συμποσίου και έτσι αποτελεί συχνότατο στοιχείο των μακεδονικών τάφων. Όμως, από τον ανδρώνα δεν λείπουν και οι θρόνοι, καθώς είναι γνωστό ότι οι Μακεδόνες συμποσιάζονταν, όχι μόνον ανακεκλιμένοι, αλλά και καθήμενοι. Δεν επρόκειτο για ιδιαιτερότητα της περιφέρειας του μακεδονικού βασιλείου, αλλά μάλλον για μακεδονική παράδοση» και καταλήγει:
«Ο θρόνος είναι το πιο άνετο και μεγαλοπρεπές από τα αρχαία ελληνικά καθίσματα. Διακρίνεται από τα άλλα είδη καθισμάτων για το επιβλητικό του μέγεθος, την περίτεχνη διακόσμηση και συχνά το πολύτιμο υλικό κατασκευής του. Στην τέχνη χρησιμοποιείται από θεούς, βασιλείς και άλλους διακεκριμένους θνητούς και, κατά τον Αθήναιο, είναι κάθισμα των ελευθέρων ανθρώπων. Έτσι κατέληξε μεταγενέστερα να ταυτιστεί με τη βασιλική εξουσία».
Πλάγια όψη του θρόνου του τάφου με την ιωνική πρόσοψη που αποκάλυψε ο καθ. Κ. Ρωμαίος στη Βεργίνα το 1938, εγκαινιάζοντας με το εύρημα αυτό την Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Βεργίνας, εκ μέρους του ΑΠΘ. Έχει ύψος 1,98 μ. και πλάτος 0,95 μ. Μπροστά από τον θρόνο υπάρχει μαρμάρινο υποπόδιο.
Ο «χρυσός» και «σκοτεινός» 4ος αιώνας π.Χ.
«Όλα τα στοιχεία συνηγορούν στη χρονολόγηση του τάφου στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. και αποκαλύπτουν ένα μοναδικό ταφικό συγκρότημα της εποχής αυτής. Είναι ένα εκπληκτικό μακεδονικό ταφικό συγκρότημα» επανέλαβε, για πολλοστή φορά, η ανασκαφέας της Αμφίπολης και επίτιμη πλέον έφορος αρχαιοτήτων Σερρών, Κατερίνα Περιστέρη, από το βήμα του 8ου διεθνούς επιστημονικού συμποσίου για την αρχαία Μακεδονία.
«Στον περίβολο βρέθηκαν δύο επιγραφές «Παρέλαβον Ηφαιστίωνα» με το μονόγραμμα του Ηφαιστίωνα. Αυτές οι επιγραφές ήταν συμβόλαια παραλαβής του μνημείου. Το μονόγραμμα υπάρχει και στους ρόδακες της εισόδου.
Πρόκειται για ένα μοναδικό ταφικό συγκρότημα, ένα έργο τέχνης, για το οποίο χρειάστηκαν πολλά χρήματα, πολύς χρόνος και πολύ φωτισμένοι τεχνίτες. Είναι της εποχής του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Κόστισε πολύ και δεν θα μπορούσε να το χρηματοδοτήσει ένας επιφανής Αμφιπολίτης.
Η παραγγελία ήρθε από τον Μέγα Αλέξανδρο και σχετίζεται με τον Ηφαιστίωνα» τόνισε χαρακτηριστικά η κα Περιστέρη, ολοκληρώνοντας την εισήγησή της, με τίτλο «Ανασκαφή ταφικού συγκροτήματος Τύμβου Καστά Αμφίπολης 2012-2014» (η υπόθεση πρωτοπαρουσιάστηκε απο την ίδια και τους συνεργάτες της τον Σεπτέμβριο του 2015 στο ΑΠΘ
Το στίγμα του αμιγώς επιστημονικού προφίλ του συνεδρίου (που αφορά στην ανάγκη συντήρησης και μελέτης του πλούσιου, ήδη υπάρχοντος ανασκαφικού υλικού) έδωσε με την εισήγησή της, την τελευταία ημέρα των εργασιών του συνεδρίου, η ομότιμη καθηγήτρια του ΑΠΘ, διευθύντρια της πανεπιστημιακής ανασκαφής στη Βεργίνα, Χρυσούλα Σαατσόγλου-Παλιαδέλη, που παρουσίασε στους Έλληνες και ξένους συνέδρους τα πρώτα αποτελέσματα της μελέτης της ερευνητικής της ομάδας στο εντυπωσιακό εύρημα (του 2008-2009), από την αγορά των Αιγών.
Το εύρημα εντοπίστηκε στη διάρκεια της πανεπιστημιακής ανασκαφής στον τομέα του Ιερού της Εύκλειας (τμήμα της Αγοράς των Αιγών), στη Βεργίνα και αφορά σε ένα μικρό σύνολο τριών κτερισμένων καύσεων σε ισάριθμα πολύτιμα οστεοδόχα αγγεία: (μια χρυσή κυλινδρική πυξίδα, που περιείχε τα οστά ενός εφήβου, μια ασημένια υδρία με τα οστά ώριμου, αλλά απροσδιόριστης ηλικίας και φύλου ατόμου και έναν παναθηναϊκού τύπου ασημένιο αμφορέα, με τα οστά ενός νηπίου 3-7 ετών, άγνωστου φύλου).
Σύμφωνα με την κα Παλιαδέλη, «η δαπανηρή χρήση της καύσης, η εξαιρετική ποιότητα και η χρήση πολύτιμων υλικών (χρυσού και αργύρου) για την κατασκευή τους, μαζί με τα λιγοστά, αλλά πολύτιμα κτερίσματα (χρυσό στεφάνι βαλανιδιάς και ίχνη χρυσοΰφαντου ενδύματος στο πρώτο, χρυσό στεφάνι ελιάς και χρυσών διακοσμητικών στοιχείων στο τρίτο), είναι ανάλογα με τα ευρήματα των ασύλητων βασιλικών τάφων της γειτονικής Μεγάλης Τούμπας και επιτρέπουν τη συσχέτιση των νεκρών με τη βασιλική οικογένεια.
Η ασφαλής χρονολόγηση του αποθέτη απόκρυψής τους στο τέλος του 4ου αιώνα π.Χ., με βάση τα κεραμικά και νομισματικά ευρήματα του κλειστού αυτού ανασκαφικού συνόλου και ο τρόπος απόκρυψης, ανταποκρίνονται στο χωρίο του Ιουστίνου, για το δραματικό τέλος της γενιάς των Τημενιδών από τον Κάσσανδρο και επιτρέπουν την ταύτιση ενός από τους νεκρούς με τον Ηρακλή, γιο του Αλεξάνδρου και της Βαρσίνης (Ιουστ. 16.2.3.)».
Εντυπωσιακότερη όλων προέκυψε η παρουσίαση στο ακροατήριο του συνεδρίου, της σχεδιασμένης παράστασης που εντοπίστηκε κατά την ειδική φωτογράφιση της ασημένιας (με λεπτή επιχρύσωση) επιφάνειας του –πάχους μόλις 0,5 χιλιοστού– ασημένιου παναθηναϊκού αμφορέα.
Ο αμφορέας έχει ύψος 93-96 εκ. (είναι μεγαλύτερος από τους συνήθεις που έχουν ύψος 75-78 εκ.) και διάμετρο 43 εκ. Παρά το διαμελισμό του σε μεγάλο αριθμό θραυσμάτων, έγινε δυνατό να εντοπιστεί επιφάνεια χάραξης στο «σώμα» του αμφορέα, στην οποία διακρίνονται 11 μορφές (ανθρώπων ή θεών, έφιππων και μη πολεμιστών, που φέρουν ασπίδες κ.ά., αλλά και δύο γυναικών). Η χαραγμένη παράσταση διατρέχει όλη τη διάμετρο του σώματος του αμφορέα.
«Η αποκρυπτογράφηση της εντυπωσιακής παράστασης που διατηρείται χαραγμένη στο σώμα του αγγείου, με μοτίβα που θυμίζουν ανάλογα της μεγάλης ζωγραφικής, είναι ενδεχόμενο που θα φωτίσει ερωτήματα που αφορούν, όχι μόνον στην επιλογή του συγκεκριμένου σχήματος αγγείου, ως τεφροδόχου, αλλά και της συγκεκριμένης εικονογράφησης που θεωρήθηκε συμβατή με την ταφική χρήση του» είπε στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, η κα Παλιαδέλη, ενώ στη διάρκεια της εισήγησής της τόνισε πως, παρά το ότι το εύρημα δεν δίνει, ακόμη, στοιχεία για τη χρονολόγησή του, τοποθετείται ενδεχομένως στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. και τα ερωτήματα που θέτει προς ιστορικούς και μελετητές είναι: αν επιλέχθηκε (και κατασκευάστηκε) αρχικά ως τεφροδόχος ή επιλέχθηκε πρόχειρα ανάμεσα στα σκεύη ενός ηγεμόνα της Ελληνιστικής εποχής για την πρόχειρη ταφή μιας απρόσμενης, αλλά βασιλικού επιπέδου, καύσης στη Μακεδονία της εποχής.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ (Β. Χαρισοπούλου).
View this photo set on Flickr
